Wat zijn EPA’s?

1. Wat zijn EPA’s?

EPA’s zijn Entrustable Professional Activities, wat zich laat vertalen als ‘Toevertrouwde professionele activiteiten.’ Met die activiteiten worden de kenmerkende en certificeerbare beroepstaken bedoeld die het dagelijks werk van een zorgprofessional vormen. EPA’s geven aan:

• in welke beroepstaken een student bekwaam moet worden;
• welke kennis, vaardigheden, houding en gedrag daarvoor nodig zijn.

EPA’s zijn dus eigenlijk de bouwstenen van theorie- en praktijkonderwijs in de zorg. Het niveau waarop een student een EPA beheerst, geeft aan in hoeverre hij of zij de bekwaamheid heeft om de handeling zelfstandig uit te voeren. We onderscheiden verschillende niveaus van bekwaamheid, die variëren van observeren tot zelfstandig uitvoeren en supervisie geven aan anderen. Deze overdracht van autonomie kun je vergelijken met autorijlessen, waarbij de instructeur eerst voor jou schakelt en remt en later niet meer. In EPA onderwijs wordt dit impliciete proces middels de verschillende niveaus expliciet gemaakt.

EPA’s zijn vaak onderdeel van een bredere opleiding, maar kunnen in principe ook als losse activiteiten worden aangeboden. We zien EPA’s en EPA onderwijs zoals gezegd vooral terug in de zorg, waar behaalde EPA’s vaak worden bijgehouden in een individueel EPA portfolio. Zowel de professional als de praktijkbegeleider, leidinggevende en organisatie hebben zo inzicht in (benodigde en behaalde) vaardigheden en weten waar een medewerker voor ingezet kan worden.

2. EPA's en competentiegericht onderwijs

Hoewel je EPA’s kunt zien als een nieuwe ontwikkeling in competentiegericht opleiden, is een EPA niet precies hetzelfde als een competentie. Competentiegericht onderwijs is gericht op het bijbrengen van competenties die aansluiten bij de beroepspraktijk. Die competenties kunnen bestaan uit kennis, inzicht, vaardigheden en houding. Kenmerken van competentiegericht onderwijs zijn:

• Professionals opleiden tot een gewenst competentieniveau
• Een focus op aangetoonde bekwaamheid, niet op aangenomen bekwaamheid
• Verschuiving van vaste duur en inhoud van onderwijs, naar flexibiliteit, afgestemd op de competenties van de persoon

Anders dan competenties van de verpleegkundige gaan EPA’s over het werk en de taak die moet worden uitgevoerd, bijvoorbeeld het verplegen van een patiënt aan de beademingsmachine. Competenties gaan over de kennis, skills en attitudes van personen. EPA’s gaan over verantwoordelijkheden en taken, niet over personen.

EPA onderwijs is erop gericht om de opleidingsduur van de zorg- en medisch specialistische vervolgopleidingen te individualiseren. Huidig onderwijs gaat uit van een vaste duur van bijvoorbeeld stages, ongeacht het leertempo van een student. Dat maakt het lastig om daadwerkelijk competentiegericht op te leiden Het gaat er immers niet zozeer om hoelang een student over een opleidingsonderdeel doet, maar over de kennis en ervaring die hij opdoet. De opleidingsduur moet afhankelijk zijn van de reeds verworven vaardigheden en het tempo waarin de student competenties ontwikkelt.

EPA onderwijs is een volgende stap in competentiegericht onderwijs, waarbij professionals kenmerkende beroepstaken aanleren en per niveau meer zelfstandigheid wordt toevertrouwd om die taken zelfstandig uit te voeren. Afhankelijk van het behaalde niveau kunnen zorgprofessionals de beroepstaak vervolgens in de praktijk toepassen.

3. Levels of entrustment

In EPA onderwijs onderscheiden we verschillende zelfstandigheidsniveaus. Deze levels of entrustment geven aan in hoeverre een student een vaardigheid kan worden toevertrouwd:

1. De student mag observeren, maar de EPA niet uitvoeren.
2. De student mag de EPA uitvoeren onder directe supervisie, waarbij de begeleider fysiek aanwezig is in dezelfde kamer.
3. De student mag de EPA uitvoeren onder indirecte supervisie, waarbij begeleider niet fysiek aanwezig is, maar wel snel beschikbaar is als dat nodig is.
4. De student voert een activiteit geheel zelfstandig uit.
5. De student verleent supervisie aan anderen.

Aan elke student wordt per EPA een level of entrustment toegekend. Door een goed overzicht te hebben van de zelfstandigheidsniveaus van de medewerkers op de diverse EPA's die gedefinieerd zijn binnen de verschillende zorgclusters, wordt duidelijk welke medewerkers voor welke zorg zelfstandig of ondersteunend in te zetten zijn. Bijvoorbeeld binnen het acute zorg cluster kunnen afdelingshoofden op deze manier snel zien welke medewerkers voor welke zorg in te zetten zijn, wie kan ondersteunen, wie met een kleine ingreep is in te zetten.

4. Programmatisch toetsen: Low-stakes en high-takes beoordelingen

Een EPA wordt in de praktijk vaak beoordeeld volgens de principes van programmatisch toetsen. Het doel van deze vorm van toetsen en leren is om breder te kijken naar de student en diens ontwikkeling, om zo een valide oordeel te vellen over de competenties van de student. Dit houdt in de praktijk in dat er onderscheid gemaakt wordt tussen low-stakes (en soms ook medium-) en high-stakes beoordelingen.

• Low-stakes beoordelingen zijn evaluaties waarbij de student met zijn begeleider reflecteert op ontwikkeling van competenties of eindkwalificaties, waar leeruitkomsten uit voortkomen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan observaties en casusbesprekingen. Deze momenten zijn niet bedoeld als formele toetsen die meewegen, maar geven de student en praktijkbegeleider feedback op zijn functioneren. De low-stakes evaluaties worden toegevoegd aan het EPA portfolio en geven op die manier een beeld van de houding, inzet en ontwikkeling van een student gedurende zijn studie.
• High-stakes toetsen zijn formele beoordelingen die vaak een zak-slaag beslissing kennen. Een high-stakes toets kan bijvoorbeeld in de vorm van een bekwaamverklaring of deeltentamen worden afgenomen. Het is ook mogelijk dat meerdere low-stakes toetsen worden gebundeld en als high-stakes toets worden beoordeeld. Het belangrijkste is dat een high-stake moment een moment is dat er écht toe doet, maar géén verrassing mag zijn: er is immers continue feedback gegeven aan de student.

De voordelen van programmatisch toetsen voor student en opleider zijn legio:
In de eerste plaats ontstaat er dankzij de low-stakes toetsen een completer beeld van de ontwikkeling van de student. In de low-stakes toetsen kunnen namelijk ook belangrijke aspecten mee worden genomen die niet in formele toetsen zitten, zoals de zelfstandigheid of communicatie van een student. De vele complexe vaardigheden die een student zich eigen moet maken, zijn niet in één toets te vatten en vragen om een breder perspectief.

Programmatisch toetsen zorgt voor een meer holistische benadering van leren en toetsen. In plaats van toewerken naar één toets(moment), komt de focus in programmatisch toetsen op continue ontwikkelen te liggen. Toetsen wordt onderdeel van het leerproces, in plaats van een momentopname. Dit zorgt voor een actieve leerhouding van studenten, waarbij de student gestimuleerd wordt op zoek te gaan naar feedback en verbetering.

5. EPA's in de zorg

We zien EPA’s en EPA onderwijs voornamelijk in de zorg. In de zorg is de laatste jaren een enorme behoefte aan flexibel inzetbaar personeel. Corona heeft die vraag alleen nog maar prangender gemaakt. Personeel moest in korte tijd worden bijgeschoold, op andere afdelingen worden ingezet en zelfs in andere zorginstellingen aan het werk. Ook zagen we dat de behoefte aan kennisdeling binnen en tussen organisaties een grote vlucht nam.

EPA onderwijs is inmiddels de standaard voor veel beroepsopleidingen in de zorg op MBO en HBO niveau. Vanaf 2019 hebben alle Nederlandse medische vervolgopleidingen hun curriculum volgens EPA’s ingericht. Ook internationaal komen de EPA’s steeds meer in zwang. In de VS werd het concept al eerder omarmd dan in Nederland. Canada stelde EPA's onlangs verplicht voor alle medische basisopleidingen en in Singapore gaan alle specialisten en verpleegkundeopleidingen de beoordelingsmethodiek gebruiken.

6. EPA’s en CZO Flexlevel

Het CZO (College Zorg Opleidingen) ontwikkelt in opdracht van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) en de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) – samen met de zorg- en opleidingsinstellingen – een nieuw opleidingsstelsel van flexibele en vernieuwende (vervolg-)opleidingen en leerroutes.

In de eerste fase van CZO Flex Level zijn op deze manier opleidingen ontwikkeld in vier clusters:

• acute zorg opleidingen;
• moeder- en kind-opleidingen;
• langdurige zorg-opleidingen;
• medisch ondersteunende opleidingen.

Deze opleidingen (binnen een cluster) bestaan uit leereenheden zoals EPA’s. Lees meer over CZO Flex level opleidingen en hoe ons EPAspoort en CAPP EPA portfolio hierop inspelen.

7. Voordelen van werken en leren met EPA’s

Het centrale idee van EPA onderwijs is dat een begeleider een student een professionele activiteit pas toevertrouwt om zelfstandig uit te voeren als de student heeft laten zien daarin voldoende competent te zijn. Werken met EPA’s is om verscheidene redenen interessant, niet alleen voor studenten, maar ook voor zorgprofessionals die willen bij- of omscholen:

• het geeft begeleiders en leidinggevenden een praktisch raamwerk om competenties te beoordelen
• het geeft studenten en professionals concrete opleidings- en leerdoelen
• het maakt zorgpersoneel flexibel inzetbaar (het maakt inzichtelijk welke medewerkers voor welke zorg zelfstandig of ondersteunend inzetbaar zijn)
• het maakt loopbaanontwikkeling (bijvoorbeeld bijscholen en omscholen) voor professionals makkelijker

Wanneer een professional zichzelf wil ontwikkelen, verbreden of overstappen naar een nieuwe functie moest in het verleden een complete opleiding opnieuw worden gevolgd (behalve wat vrijstellingen). Met EPA’s is dat niet langer noodzakelijk. Met het behalen van een paar EPA’s kan de professional bijvoorbeeld een ander uitstroomprofiel behalen. De verpleegkundige heeft voor zichzelf inzicht in zijn of haar EPA’s en de vereisten van andere uitstroomprofielen en heeft dus zicht op een ontwikkelpad om een stap te maken in zijn of haar loopbaan.

Ook wordt wendbaarheid en flexibiliteit gestimuleerd doordat omscholen naar een ander specialisme relatief makkelijk en snel te realiseren is. Het is voor medewerkers mogelijk om losse EPA's te halen als bijspijkercursus of wanneer zij van afdeling of organisatie wisselen.

8. Van hangmap naar EPAspoort en CAPP EPA portfolio

Bij Defacto geloven we als learning softwareontwikkelaar in de meerwaarde van EPA’s in de zorg. Daarom hebben we volop ingezet op de ontwikkeling van een digitale oplossing om EPA’s te integreren in de dagelijkse praktijk van zorgorganisaties. Dit doen we in samenwerking met en voor de markt. EPAspoort is ontwikkeld in samenwerking met het UMCG uit Groningen, het MUMC+ uit Maastricht en het RadboudUMC uit Nijmegen. Zij zijn opleiders en certicerende partij binnen hun regio en koploper voor de acute zorg. In het najaar van 2020 zijn UMCG en MUMC+ gestart met EPA-onderwijs voor de Basis Acute Zorg.

EPAspoort

EPAspoort van Defacto is een innovatieve totaaloplossing die naadloos geïntegreerd is met onze digitale leeromgeving CAPP LMS. EPAspoort is onderdeel van CAPP LMS, dat alle volwaardige leerfunctionaliteit biedt die zowel (theorie-)aanbieder als student als praktijkbegeleider of supervisor verwacht. Dit moderne LMS heeft eigen regie als uitgangspunt en biedt een intuïtieve persoonlijke gebruikersinterface, a la Spotify, Netflix en YouTube.

CAPP EPA Portfolio

Met CAPP EPA Portfolio geeft u de verpleegkundige (vervolg)opleidingen gebaseerd op EPA’s vorm en ondersteunt u het volledige CZO Flex level-programma in uw organisatie. Bouw EPA’s gemakkelijk op met (reeds bestaande) leeronderdelen uit CAPP LMS en bundel ze in een curriculum met alle theorie- en praktijkonderdelen:

• Persoonlijk dashboard voor studenten met een overzicht van (ingeschreven) opleidingen met bijbehorende EPA’s (theorie en praktijk) en inzicht in de vereiste bewijslast voor het behalen hiervan.
• Koppeling met bestaande leeronderdelen in CAPP LMS. De student hoeft geen dubbele activiteiten te verrichten; reeds behaalde leeronderdelen zijn al afgevinkt.
• Eenvoudige communicatie tussen student met supervisoren, praktijkbegeleiders
• Naast de bestaande leeronderdelen van CAPP LMS, kunnen opdrachten en praktijkbeoordelingen worden toegevoegd aan de verschillende EPA-niveaus, waarin de student zelf bewijslast kan uploaden. De supervisor of beoordelaar kan deze bewijslast goedkeuren.
• Elke student die in een curriculum is ingeschreven heeft een supervisor die inzicht heeft in de ontwikkeling van de professional. De supervisor monitort de voortgang van aan hem gekoppelde professionals en kan hen beoordelen.

Terug naar boven